Ο Δήμος, η Περιφέρεια, ή η Κεντρική εξουσία. Και αν τελικά η Κεντρική εξουσία, ποιο παρακλάδι της. Και γεννάται το ερώτημα, αφού όλοι οι πολιτικοί γνωρίζουν το πρόβλημα, γιατί δεν ενεργούν έτσι ώστε να οριοθετηθούν οι ευθύνες με απόλυτη σαφήνεια για να μην υπάρχουν περιθώρια ποικίλων ερμηνειών. Υπάρχουν εκδοχές να γνωρίζουν την σύγχυση αρμοδιοτήτων, αλλά αγνοούν την λύση ή να μην τους συμφέρει η ανατροπή παγιωμένων καταστάσεων και συγκεκριμένου μοντέλου εξουσίας.
Οι συναρμοδιότητες και το πολύπλοκο σύστημα λειτουργίας της κρατικής μηχανής καθιστούν όμηρο τον πολίτη στην πολιτική εξουσία και τις παραφυάδες της.
Σ’ αυτό συντελεί σε μεγάλο βαθμό το δυσνόητο και οι τροποποιήσεις των νόμων, οι οποίοι διατυπώνονται από το νομοθετικό Σώμα πολλές φορές αόριστα και με κενά χωρίς σαφήνεια, παραπέμπουν από άρθρο σε άρθρο, παράγραφο σε παράγραφο και εδάφιο σε περίπτωση υποπερίπτωση, αποτελούν δε εξουσιαστικό πλέγμα μπροστά στο οποίο ο πολίτης είναι αδύναμος και στέκεται αγανακτισμένος. Παλιός πολιτικός, Υπουργός ο Α. Παπαδόπουλος, χαρακτήριζε εύστοχα το Κράτος σαν μπλεγμένο κουβάρι, στην συνέχεια μετατέθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών στο Υπουργείο Υγείας και μετέπειτα, απογοητευμένος παρητήθη της πολιτικής, γιατί δεν μπόρεσε να ξεμπλέξει το κακοτυλιγμένο κρατικό κουβάρι.
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» για τους Δήμους, υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις μεταξύ Δήμων ως προς το ποία υπηρεσία είναι αρμόδια, ενώ σε μεγάλους Δήμους παρατηρείται διασπορά αρμοδιοτήτων σε περισσότερες υπηρεσίες και με υποστελεχωμένο προσωπικό.
Σύγχυση κατά την διαδικασία επιβολής προστίμων σε επιχειρήσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος που διέπονται με διαφορετικό θεσμικό καθεστώς.
Κυριότερες παραβάσεις που διαπιστώνονται είναι στην αναπαραγωγή μουσικής από τα παραπάνω καταστήματα και την έλλειψη διαγραμμάτων ροής, αλλά και την κατάληψη κοινοχρήστων χώρων, τους οποίους χρησιμοποιούν οι Δημόσιοι Κοινωφελείς Οργανισμοί (ΟΤΕ, ΔΕΗ κλπ.), κυρίως οδοστρώματα και πεζοδρόμια, ανενόχλητα και προφανώς χωρίς τις προβλεπόμενες κυρώσεις. Παράλληλα τον πρώτο λόγο έχει η αυθαίρετη δόμηση και εκτός σχεδίου διάσπαρτη χωροθέτηση τοπικών δραστηριοτήτων, που διαιωνίζονται απρόσκοπτα ακόμη.
Προς τούτο προτείνεται και η δημιουργία σε κάθε Δήμο Παρατηρητηρίου εφαρμογής ρυμοτομικού σχεδίου και διαδικασιών για την υιοθέτηση εφαρμογής ευέλικτων και οικοδομικών εργαλείων υλοποίησης απαλλοτριώσεως.
Όσον αφορά τις οδούς σε Εθνικούς, Περιφερειακούς και δημοτικούς, αποτελούν πλήρη σύγχυση του ποιος έχει αρμοδιότητα να μεριμνήσει για την κυκλοφορία, συντήρηση και εν γένει ασφάλεια πεζών και οχημάτων. Και έτσι η ευθύνη μετατοπίζεται από τον έναν στον άλλον. Συνιστάται γενικώς, επειδή η νομοθεσία είναι πολύπλοκη, να γίνει κωδικοποίηση.
Η γνωμοδότηση από την πλευρά των Δήμων για ορισμένα έργα και επενδύεις είναι τυπική διαδικασία, δεδομένου ότι δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα.
Όμως, κατά την άποψή μας, ο Οργανισμός έρευνας και ανάλυσης «ΔιοΝΕΟσης» δεν προτείνει συγκεκριμένα μέτρα εν προκειμένω πέραν από την απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου κοινού συμφέροντος και τον περιορισμό του κόστους των πολιτών, κατά την διεκπεραίωση των υποθέσεών τους.
Ενώ δηλαδή ομιλεί περί γνωμοδοτικής ισχύος των οργάνων του Δήμου π.χ. δημοτικών συμβουλίων, που πράγματι γνωμοδοτούν και δεν αποφασίζουν, δεν εισηγείται την τροποποίηση του σχετικού νόμου, ο οποίος δεν παρέχει αρμοδιότητα σ’ αυτά αποφασιστική ούτε στα τοπικά πολεοδομικά σχέδια (ΤΠΣ).
Και κατ’ αυτόν τον τρόπο να μην μπορεί ένας Δήμος π.χ. να αποφανθεί οριστικά για την ανέγερση ενός Σχολείου ή μετατροπή ιδιωτικού χώρου σε πλατεία. Παρά, απλώς γνωμοδοτεί, η δε απόφανσή του τελεί υπό την έγκριση του αρμοδίου Υπουργείου και Περιφέρειας και η σχετική διαδικασία να διαρκεί τουλάχιστον μία διετία.
Εξ άλλου οι Δήμοι στερούνται αρμοδιοτήτων όσον αφορά την Παιδεία Υγεία και Πολεοδομικό σχεδιασμό, πράγμα το οποίο κατά βάση δεν επιτρέπει το Σύνταγμα.
Πάντως αρμοδιότης για την πράξη εφαρμογής θα ήταν λογικό και χρήσιμο με απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών να μεταβιβασθούν στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ η πολεοδομική μελέτη υπόκειται σε νομολογιακές δεσμεύσεις. Τα δε τοπικά πολεοδομικά σχέδια εάν πραγματοποιούνται από τους Δήμους, πιθανότατα να διευκολύνουν την σταδιακή αποκέντρωση των πολεοδομικών σχεδιασμών με την προϋπόθεση του ελέγχου νομιμότητας ως προς την τήρηση των κατευθύνσεων του υπερκείμενου σχεδιασμού.
Τα παραπάνω ζητήματα δεν θεραπεύτηκαν με την τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος, ούτε απασχόλησαν τις Κυβερνήσεις που η κάθε μία με τον τρόπο της χαρακτηρίζει τους Δήμους κύτταρο της Δημοκρατίας.
Τα Δημοτικά Συμβούλια συνεχίζουν να γνωμοδοτούν και όχι να αποφασίζουν, ούτε για τον διορισμό εποχιακών υπαλλήλων ή καθαρίστριας σε Δημοτικά Σχολεία, ούτε τον καθορισμό αντικειμενικής αξίας ακινήτων, προκειμένου να μεταφερθεί η αρμοδιότητα βεβαίωσης και είσπραξης του ΕΝΦΙΑ από τους Δήμους που έχουν άμεση αντίληψη εκτίμησης τούτων για τους οποίους αποτελεί σημαντικό εισόδημα των ΟΤΑ, αντί να παραμένει κυριαρχικά και αυθαίρετα στην πολιτεία.
Ας μου επιτραπεί να κάνω μια μακρινή αναδρομή στο 1887 επί εποχής Χαριλάου Τρικούπη, ο οποίος από το βήμα της Βουλής έλεγε: Δώστε μου νομοσχέδιο για Νομαρχίες όχι διοικούντες, αλλά επαγρυπνούντες για τις τοπικές αρχές, υποστηρίζοντας ότι η τοπική αυτοδιοίκηση είναι βάση της ελευθερίας. Παρόμοιο δε νομοσχέδιο επί κυβερνήσεως Πλαστήρα, με βάση τα νομοθετήματα του 1923 και 1927 δεν ψηφίστηκε αφού το κείμενο και εισηγητική έκθεση χάθηκαν στην πορεία προς την Βουλή!
* Ο κ. Ιωάννης Σκουτέρης είναι Δικηγόρος, τέως αντιδήμαρχος Χολαργού