Οι σχέσεις μεταξύ των κύτταρων που συνθέτουν τη κοινωνία, όπως εκείνων της οικογένειας, γειτονιάς, σχολείου, έχουν διαταραχθεί, έχουν αποσυντονιστεί, ακόμη και στις βασικές τους λειτουργίες. Εκείνων, του ενδιαφέροντος για τον «πλησίον», για το γείτονα, της βοήθειας του και της στήριξης του, σε συναισθηματικό βαθμό τουλάχιστον.
Παρακολουθούμε καθημερινά σχεδόν σε real time, γυναικοκτονίες, κακοποιήσεις, βιασμούς, παραβατική συμπεριφορά νέων εντός και εκτός σχολικών χώρων. Οι χώροι γύρω από τα σχολεία αλλά και στα προαύλια των σχολείων, ακόμα και στις προνομιούχες συνοικίες, έχουν καταστεί ζώνες εκτός νόμου…
Πριν από χρόνια, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είχα αναλάβει έκθεση (A6-0212/2007) σχετικά με τη νεανική παραβατικότητα. Τότε το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας των εφήβων δεν είχε τις σημερινές διαστάσεις. Αποτελεί πλέον διαδεδομένη αντίληψη και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, ότι υπάρχει μία προοδευτική αύξηση της παραβατικότητας των ανηλίκων αλλά και ένταση της επικινδυνότητάς της. Αντίληψη που επιβεβαιώνεται και από εθνικά στατιστικά στοιχεία, διεθνείς έρευνες και μελέτες.
Επειδή όμως, βρισκόμαστε σε μια περίοδο καμπής και επαναπροσδιορισμού των προτεραιοτήτων και πολιτικών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι απαραίτητο να κατοχυρωθούν και εκείνες οι πολιτικές που αφορούν το εποικοδόμημα του κράτους. Αφορούν, μεταξύ των άλλων, τη ποιότητα της δημοκρατίας, την ασφάλεια ,τη πρόνοια, τις κοινωνικές και δημόσιες πολιτικές ,τη περιφερειακή διακυβέρνηση.
Είναι αναγκαίο η πολιτεία με την διευρυμένη έννοια της και λειτουργία ,να συντονίσει αλλά και να προωθήσει μεταρρυθμιστικές πολιτικές όχι μόνο για άμεσα μέτρα αντιμετώπισης της παραβατικότητας των ανηλίκων, αλλά και κυρίως συμπληρωματικών, προληπτικών μέτρων και πολιτικών που θα αναφέρονται στην εξισορρόπηση της οικογενειακής πολιτικής, στη κοινωνικοποίηση της εκπαιδευτικής πολιτικής, στην ουσιαστική αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, στην ομαλή και πλήρη κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών και της δημιουργίας κοινών πολιτιστικών αρχών.
Στα πλαίσια αυτά μία ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων απαιτείται ολοκληρωμένη στρατηγική σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία θα συνδυάζει μέτρα γύρω από τρεις κατευθυντήριες γραμμές: μέτρα πρόληψης, μέτρα κοινωνικής ενσωμάτωσης των νέων και νομοθετικά μέτρα διαχείρισης.
Είναι σκόπιμο να υπάρχει:
– πρόβλεψη και ουσιαστική χρηματοδότηση της
– ειδικά ,ανεξάρτητα και επαρκή κονδύλια στον προϋπολογισμό για ανάληψη μέτρων πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας.
– αύξηση των κονδυλίων για προγράμματα κοινωνικής και επαγγελματικής ενσωμάτωσης των νέων ,
– ενίσχυση των πόρων τόσο για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών υποδοχής παραβατικών ανηλίκων σε κεντρικό, αλλά και περιφερειακό επίπεδο,
– εξειδικευμένη κατάρτιση και συνεχή επιμόρφωση όλων των εμπλεκομένων επαγγελματιών και αυτοδιοικητικών φορέων ,κοινωνικών διαμεσολαβητών αλλά και των μελών των οικογενειών.
Η ένταξη της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης της παραβατικότητας στην εκπαιδευτική πολιτική είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη και πρέπει να συνδυαστεί με:
– συνεχή έλεχγο και αναβάθμιση της,
– παροχή ιδιαίτερης συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης σε παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικοποίησης,
– τη δυνατότητα παροχής ιατρικής περίθαλψης σε κάθε σχολείο,
– το διορισμό ανά μικρό αριθμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κοινωνικού λειτουργού, κοινωνιολόγου-εγκληματολόγου και παιδοψυχολόγου, εξειδικευμένων σε θέματα παιδικής παραβατικότητας,
– τον αυστηρό έλεγχο σε θέματα κατανάλωσης αλκοόλ ή χρήσης ναρκωτικών ουσιών από μαθητές, την καταπολέμηση κάθε είδους διάκρισης
– τον ορισμό Κοινοτικού Διαμεσολαβητή, ο οποίος θα συνδέει το σχολείο με την κοινότητα/δήμο, καθώς και τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών σχολικών κοινοτήτων ως προς το σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων κατά της βίας.
Οι εθνικές ,περιφερειακές και δημοτικές αρχές να «εμπνευσθούν» και να ανταλλάξουν πολιτικές από τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε χώρες της ΕΕ. Ειδικότερα, εκείνων των αρχών που κινητοποιούν ολόκληρη την κοινωνία και περιλαμβάνουν θετικές δράσεις και παρεμβάσεις συλλόγων γονέων και ΜΚΟ σε σχολεία και κατοίκων σε μία γειτονιά. Να αντλήσουν δε, διδάγματα από τις πειραματικές δράσεις που διεξάγονται στα κράτη μέλη με συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ αστυνομικών αρχών, σχολικών ιδρυμάτων, τοπικών αρχών, οργανώσεων νεολαίας και κοινωνικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, τηρώντας το κανόνα της αμοιβαίας εμπιστευτικότητας, και από εθνικές στρατηγικές και προγράμματα στήριξης των νέων σε εθνικό επίπεδο.
Σε σχέση με τις βέλτιστες εθνικές πρακτικές, υπάρχουν περιοχές με σημαντική εθνική παράδοση και εμπειρία που συνεχώς εξελίσσεται και προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα. Χαρακτηριστικά να αναφερθούν:
– το παράδειγμα των ισπανικών περιφερειών Asturias και Rioja και ειδικότερα το πρόγραμμα του Mediador Escolar ,για την σχολική κοινότητα, των κοινοτικά χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων της κοινοτικής υπηρεσίας Servicio de Atencion a la Familia (SAF), με στόχο την εκπαίδευση και κατάρτιση των αρμόδιων επαγγελματιών, το πρόγραμμα καθοδήγησης κατάρτισης και απασχόλησης του σωφρονιστικού καταστήματος Sogradio·
– η διοργάνωση “ημέρας ασφάλειας στο σχολείο” στην Λετονία, με την επίσκεψη στο σχολείο αστυνομικών και την ενημέρωση των μαθητών·
– η ανάπτυξη προγραμμάτων αναψυχής και απομάκρυνσης των νέων από αντικοινωνικές ή παραβατικές συμπεριφορές, από ειδικές επιτροπές με έδρα σε δήμους ή κοινότητες της Ιρλανδίας (Garda Youth Diversion Projects)·
– ο θεσμός του Children’s Reporter και των εθελοντικών συμφωνιών μεταξύ οικογενειών, ανηλίκων και τοπικών αρχών γνωστών ως Acceptable Behaviour Contracts (ABCs) στην Σκωτία.
Επίσης είναι σκόπιμο να αξιοποιηθούν πλήρως, τα ήδη υπάρχοντα ευρωπαϊκά μέσα και προγράμματα εντάσσοντας σε αυτά δράσεις για την αντιμετώπιση και την πρόληψη του φαινομένου της παραβατικότητας ανηλίκων καθώς και την ομαλή κοινωνική επανένταξη δραστών και θυμάτων.
Τα “κακά” παιδιά είναι συνήθως και “θλιμμένα” παιδιά. Οφείλουμε να επιστρέψουμε το χαμόγελο στα χείλη τους.
Η Κατερίνα Μπατζελή είναι οικονομολόγος, πολιτικός, πρώην βουλευτής Ν. Φθιώτιδας με το ΠΑΣΟΚ και πρώην Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.